Sự kết hợp bộ ba của 4‰ HQ với 0,05‰ tretinoin và 0,01‰ fluocinolone acetonide là phương thức bôi ngoài da an toàn và hiệu quả nhất để điều trị nám tính đến hiện nay.
Điều trị nám thành công với bằng chứng xác thực từ chuyên gia
Trăm nghe không bằng một thấy, mà nếu đã không tin Moon thì hãy thử xem các chuyên gia chuyên nghiệp nói gì về việc nghiên cứu các công thức thành phần điều trị nám được đánh giá cả về độ an toàn lẫn hiệu quả sử dụng nhé.
Điều trị nám thành công với bằng chứng xác thực từ chuyên gia
Nám da là một trong những chứng rối loạn sắc tố phổ biến nhất mà bác sĩ da liễu gặp và thường xảy ra ở những phụ nữ có nước da sẫm màu (hệ thống phân loại loại da Fitzpatrick, loại IV – VI, cái này nếu mọi người cần Moon sẽ có 1 bài viết riêng nhé).
Mặc dù nám da là nguyên nhân được công nhận rộng rãi gây ra biến dạng thẩm mỹ đáng kể trên toàn thế giới nhưng theo các chuyên giá thì vẫn rất thiếu các phương pháp và hướng dẫn điều trị có hệ thống có thể sử dụng lâm sàng để kiểm soát và cải thiện tình trạng nám ở phụ nữ. Bài viết lần này là Moon tham khảo từ một chuyên đề về bệnh nám da, trong chuyên đề sẽ đánh giá các lựa chọn điều trị khác nhau cùng với phương thức hoạt động, nhấn mạnh các tình huống khó xử lý trong chẩn đoán và định lượng bệnh, đồng thời cân nhắc bằng chứng về các liệu pháp hiện có, từ đó đưa ra một giải pháp an toàn và hiệu quả nhất để mọi người có thể áp dụng cho chính mình.
Phương pháp
Một hội đồng gồm các bác sĩ da liễu có ít nhất 10 năm kinh nghiệm đã được thành lập và đưa ra ý kiến nhằm tìm ra giải pháp để tối ưu hóa kết quả điều trị nám da ở bệnh nhân người Ấn Độ. Các cuộc thảo luận và sự đồng thuận từ các cuộc thảo luận này của ban hội thẩm đã được soạn thảo và tinh chỉnh như một phương pháp điều trị nám dựa trên bằng chứng thu được. Việc triển khai phương pháp này dự kiến sẽ đóng vai trò là cơ sở để hướng dẫn và hoàn thiện liệu pháp điều trị sạm nám da trong tương lai.
Nám da ở phụ nữ Ấn Độ
Quá trình này được bắt đầu bằng việc tìm kiếm tài liệu với các từ khóa như da liễu, hydroquinone, laser, nám da, lột da, bảo vệ da khỏi ánh nắng, retinoids, an toàn, steroid thoa ngoài... Các cơ sở dữ liệu được tìm kiếm bao gồm MEDLINE, COCHRANE LIBRARY, và cơ sở dữ liệu khoa học hiện có. Các tài liệu được tìm kiếm chủ yếu trong khoảng thời gian 2 thập kỷ (1990 đến tháng 8 năm 2013) để bao gồm dữ liệu và các khái niệm mới nhất về dịch tễ học và liệu pháp điều trị nám. Tuy nhiên, một số ấn phẩm từ những năm 1980 và hai từ những năm 1970 cũng đã được đưa vào để bao gồm các khái niệm nền tảng có giá trị cũng như sự phát triển của các liệu pháp hiện tại và các vấn đề trong quá khứ với một số loại thuốc nhất định.
Các bài báo liên quan đến các yếu tố nguy cơ và khuynh hướng gây nám da cũng như các bài báo về kiểm soát nám da, bao gồm đánh giá lâm sàng, điều tra, liệu pháp điều trị bằng thuốc, sự kết hợp, liệu pháp thủ thuật và các liệu pháp mới nổi hơn, từ các tạp chí cũng được đưa vào sử dụng. Các bài báo không cung cấp đầy đủ hoặc không được ngẫu nhiên hóa với phương pháp luận và được xác định kém và các bài báo có kết quả mâu thuẫn hoặc không có tính cam kết sẽ bị loại trừ.
Tổng cộng có khoảng 115 ấn phẩm tính đến tháng 8 năm 2013 đã được thu thập bằng cách tìm kiếm cơ sở dữ liệu điện tử, trong đó 52 thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng (1 hồi cứu) và 42 là các bài tổng quan (17 tổng quan và thảo luận về thuốc / kết hợp hoặc điều trị theo thủ tục cụ thể). Các ấn phẩm còn lại bao gồm tám bài báo về dữ liệu phổ biến, năm bài báo về loạt trường hợp điều trị nám, năm bài báo về điều tra và mô bệnh học, và ba bài báo về xác nhận hệ thống chấm điểm và phân loại.
Việc tìm kiếm tài liệu được hoàn thành và sau đó là ba phiên thảo luận của ban hội thẩm, mỗi phiên dưới hình thức một chương trình tập trung kéo dài 1 ngày, nơi các kinh nghiệm lâm sàng của từng hội viên được đưa ra bàn luận cùng với việc nghiên cứu các tài liệu và ấn phẩm liên quan. Tất cả các cuộc thảo luận, đề xuất và sự đồng thuận của hội đồng đã được ghi lại bởi một chuyên gia y tế có mặt. Ngoài ra, những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực dược phẩm cũng đóng góp về khía cạnh dược lý của các liệu pháp điều trị bằng thuốc khác nhau. Giữa mỗi phiên họp này, kết quả và sự nhất trí của phiên họp trước đã được soạn thảo và chia sẻ với các thành viên ban hội thẩm để hoàn thiện thêm. Sau khi tất cả các phiên thảo luận của hội đồng đã kết thúc, bản thảo cuối cùng về sự đồng thuận và phương pháp điều trị của hội đồng sẽ được chuẩn bị cùng với bản tóm tắt của các tài liệu đã được xem xét. Bản thảo này cuối cùng đã được tinh chỉnh và được chấp nhận bởi các thành viên hội thảo để đưa ra một phương pháp điều trị thực tế, phù hợp và chấp nhận được về mặt lâm sàng đối với bệnh nám da. Việc triển khai thuật toán này vào thời điểm đó dự kiến sẽ đóng vai trò là cơ sở để hướng dẫn và hoàn thiện liệu pháp trong tương lai.
Mục tiêu của liệu pháp trị nám này là phải là bảo vệ da khỏi ánh nắng và giảm sắc tố. Giảm sắc tố đạt được bằng cách sử dụng các hóa chất can thiệp vào các bước khác nhau của con đường hình thành hắc tố thông qua: (i) làm chậm sự tăng sinh của tế bào hắc tố; (ii) ức chế sự hình thành melanosome và tổng hợp melanin; và (iii) tăng cường sự suy thoái melanosome.
Một số rủi ro trong quá trình này chính là:
Nám da thường xuất hiện ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Mang thai và sử dụng thuốc tránh thai thông qua sự kích thích tế bào hắc tố qua trung gian estrogen là một trong các cơ chế làm phát sinh nám da. Những người tóc đen (loại da Fitzpatrick III – VI) dễ bị nám hơn. Một số nghiên cứu cũng đã báo cáo tỷ lệ mắc bệnh nám da cao ở các thành viên trong gia đình cho thấy khuynh hướng di truyền của bệnh này.
Thành phần tia cực tím (UV) của ánh sáng mặt trời cũng là yếu tố kích hoạt và làm trầm trọng thêm tình trạng nám da, gây tăng sản tế bào hắc tố khu trú và gia tăng các melanosomes.
Việc sử dụng mỹ phẩm và nước hoa ngoài da cũng như các loại thuốc nhạy cảm với ánh sáng cũng có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng nám da bằng cách làm nhạy cảm da và gây tăng sắc tố sau viêm (PIH).
Ngoài ra, khi nám da được phân loại theo độ sâu của sắc tố melanin, nếu thuộc loại nám biểu bì với nám hỗn hợp (kết hợp giữa các loại biểu bì và hạ bì) thường sẽ có tiên lượng xấu hơn.
Phương pháp thực hiện:
Kem chống nắng
Sử dụng kem chống nắng là bước rất quan trọng trong suốt quá trình điều trị và sau điều trị để ngăn ngừa tăng sắc tố và tái phát nám. Nên sử dụng kem chống nắng phổ rộng có khả năng chống tia UVA và UVB với thành phần chống nắng vật lý như ZnO và TiO2 (SPF> 30) nên được sử dụng thường xuyên để bảo vệ các khu vực điều trị. Bệnh nhân có loại da Fitzpatrick IV đến VI có nguy cơ cao khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Các bệnh nhân Ấn Độ trong thử nghiệm sẽ hạn chế dùng kem chống nắng do tính chất nhờn, dính và nhiệt từ phản ứng tỏa nhiệt của hóa chất. Tuy nhiên, kem chống nắng vật lý không tỏa nhiệt nên vẫn đảm bảo an toàn khi sử dụng.
Hydroquinone
Hydroquinone (HQ; dihydroxybenzene) có cấu trúc tương tự như tiền chất của melanin. HQ ức chế sự chuyển đổi dopa thành melanin bằng cách ngăn chặn hoạt động của tyrosinase và ức chế sự hình thành, melanization và thoái hóa melanosomes. Cái này hơi phức tạp với các bạn không chuyên 1 xíu ha. HQ cũng ảnh hưởng đến cấu trúc màng của tế bào hắc tố và cuối cùng gây hoại tử toàn bộ tế bào hắc tố.
Vốn dĩ thì HQ đã được sử dụng để điều trị chứng tăng sắc tố trong hơn 50 năm. Trong khi vẫn còn tranh cãi về tính an toàn lâu dài của HQ, hiệu quả của nó trong điều trị nám, cả đơn lẻ và kết hợp với các tác nhân khác đã được khẳng định rõ ràng. Trong đó HQ 2–4% được sử dụng phổ biến như một liệu pháp đơn trị liệu hoặc trong một loại kem kết hợp. Các chế phẩm HQ> 5% không được khuyến cáo do kích ứng. Da sáng màu khi sử dụng HQ trở nên rõ ràng sau 5-7 tuần điều trị. Điều trị bằng HQ nên được tiếp tục trong ít nhất 3 tháng và đến 1 năm. Tới đây thì mọi người thấy là điều trị nám rất cần sự kiên nhẫn và duy trì đều đặn, tránh nóng vội nhé.
Đối với những bệnh nhân đang điều trị bằng liệu pháp HQ, việc tái khám y tế thường xuyên là điều cần thiết: 3 tháng một lần đối với những bệnh nhân có da thuộc loại Fitzpatrick V và VI và 6 tháng một lần đối với những loại da sáng hơn. Các tác dụng phụ thường gặp là ban đỏ và bỏng rát. Các tác dụng phụ hiếm gặp khác là chứng da dầu và sắc tố da giống hoa giấy. Lốm đốm hoặc hình lưới cho thấy bệnh viêm da dầu.
Tretinoin
Tretinoin, một retinoid (RA), ức chế sự phiên mã của enzym tổng hợp melanin quan trọng là tyrosinase. Tretinoin đóng một vai trò quan trọng trong kem kết hợp bộ ba thành phần và được sử dụng như một chất lột tẩy hóa học.
Corticosteroid
Corticosteroid thoa ngoài là các phân tử chống viêm có tác dụng chống chuyển hóa trên các tế bào hắc tố, dẫn đến giảm chu kỳ biểu bì và do đó, có thể tạo ra tác dụng giảm sắc tố nhẹ Corticosteroid là một thành phần tích cực của các loại kem kết hợp bộ ba. Ba công thức sử dụng các loại corticosteroid khác nhau đã cho thấy hiệu quả chẳng hạn như dexamethasone, hydrocortisone 1%, mometasone và fluorinated steroids. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng các steroid có fluor có hiệu quả hơn và an toàn hơn các steroid không fluor, ví dụ, 0,01% fluocinolone acetonide và fluticasone.
Các nhà nghiên cứu cũng thử nghiệm đối với Acid Kojic, Acid Azelaic, Moon sẽ nói sau về 2 thành phần này ở dịp khác nhé.
Và khi lựa chọn các kết hợp bộ ba các thành phần cho thấy
Việc tránh nắng, sử dụng kem chống nắng và chế độ kết hợp 1 sản phẩm thoa ngoài chứa bộ ba thành phần là phương pháp điều trị nám đầu tiên hiệu quả nhất. Kem kết hợp là chất tẩy trắng hiệu quả hơn các liệu pháp đơn trị liệu. Trong đó, sự kết hợp của HQ, RA và steroid tại chỗ (5% HQ, 0,1% RA và 0,1% dexamethasone) hay còn gọi là công thức trị nám của tiến sĩ Kligman và Willis đã được phát triển để nâng cao hiệu quả của từng thành phần riêng lẻ, rút ngắn thời gian điều trị và giảm rủi ro của tác dụng phụ không mong muốn.
Kể từ đó, một số biến thể của công thức này là liệu pháp trị nám được sử dụng phổ biến nhất trên toàn thế giới. Tretinoin ngăn chặn quá trình oxy hóa của HQ và cải thiện sự thâm nhập của biểu bì trong khi steroid làm giảm kích ứng từ hai thành phần khác và ngăn chặn các chức năng sinh tổng hợp và bài tiết của tế bào hắc tố, dẫn đến phản ứng sớm trong nám. Tác dụng hiệp đồng của ba thành phần thoa ngoài này giúp làm giảm sắc tố da hiệu quả đáng kể so với việc sử dụng một trong hai thành phần. Sự cải thiện được nhìn thấy trong 8 tuần mà không có bất kỳ tác dụng phụ đáng kể nào.
Một bệnh nhân đã áp dụng điều trị nám bằng công thức Kligman trong thời gian đầu khoảng 3 năm
Các nghiên cứu dựa trên bằng chứng đã cho thấy sự kết hợp bộ ba của 4% HQ với 0,05% tretinoin và 0,01% fluocinolone acetonide là phương thức bôi ngoài da an toàn và hiệu quả nhất để điều trị nám. Đây là loại thuốc thoa ngoài duy nhất hiện được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ chấp thuận để điều trị nám.
Toàn bộ quy trình điều trị nám da
Bên cạnh việc thoa kem, nếu nám da sâu, các chuyên gia sẽ phân tích và lựa chọn thêm các phương pháp hỗ trợ khác bao gồm lột da hoá học hay laser. 2 phương pháp hỗ trợ này Moon cũng sẽ đề cập chi tiết hơn 1 chút ở bài viết sau nhé.
Kết quả
Công thức điều trị nám của tiến sĩ da liễu Albert M.Kligman vẫn được đánh giá cao và ưa chuộng. Phương pháp này nên kết hợp với việc tăng cường chống nắng và áp dụng trong tối đa 12 tuần. Ở hầu hết bệnh nhân, điều trị duy trì là cần thiết với các sản phẩm không phải hydroquinone (HQ) hoặc kết hợp bộ ba thành phần cố định không liên tục, hai lần một tuần hoặc ít thường xuyên hơn. Ngoài kem chống nắng, bệnh nhân cũng cần các biện pháp hỗ trợ như nón mũ, kính râm, hạn chế ra nắng ở bất kỳ giai đoạn nào trong quá trình điều trị. Nên tái khám hàng tháng để đánh giá việc tuân thủ, khả năng dung nạp và hiệu quả của liệu pháp này.